چهارشنبه سوری ایرانی یکی از آداب و رسوم قدیمی است که هنوز هم زنده نگه داشته می‌شود. پریدن از روی آتش، قاشق‌زنی یا کارهایی مانند آن، تنها آیین این آخرین چهارشنبه سال نیستند. در این شب، غذاها و خوراکی‌های خوشمزه‌ای خورده می‌شوند که در این مطلب، با مهم‌ترین آنها آشنا می‌شوید.
غذاهای مخصوص چهارشنبه سوری
یکی از بهترین آداب و رسوم چهارشنبه آخر سال، پختن غذاهای مخصوص به صورت دسته‌جمعی است. ایرانیان قدیم که معمولاً برای انجام دادن هر کاری دور هم جمع می‌شدند، غذاهای چهارشنبه سوری را نیز همراه با خانواده، دوستان و همسایگان می‌پختند و می‌خوردند. در هر گوشه از سرزمین ایران، غذاهای خاصی به غذای چهارشنبه سوری شهرت داشتند اما معمولاً سه غذا در همه جا بیش از همه پخته می‌شد.
مرصع پلو
این غذای پلویی ایرانی سفره آخرین چهارشنبه سال را رنگین و زیباتر می‌کند. برنج مرصع پلو مثل پلوی ساده دم می‌شود و دستور پخت خاصی ندارد. تزیینات این غذا، مرصع پلو را به غذایی جذاب و محبوب تبدیل کرده‌اند. برای آماده کردن مخلفات تزیین مرصع پلو، خلال پوست پرتقال که قبلاً در آب خیسانده و تلخی آن گرفته شده، خلال بادام خیس خورده در گلاب، زرشک و کشمش را جداگانه تفت می‌دهند. سپس، فیله مرغ را مزه‌دار کرده و با استفاده از خلال دندان به صورت حلزونی درمی‌آورند و سرخ می‌کنند. در آخر، پلو را با مرغ سرخ شده، پلوی زعفرانی و خلال‌های آماده شده تزیین می‌کنند.
آش رشته
آش رشته محبوب‌ترین غذای چهارشنبه سوری به شمار می‌رود. این آش سنتی که در هر مناسبتی، چه جشن و چه عزاداری سرو می‌شود، غذای یکی از مهم‌ترین شب‌های ایرانی یعنی آخرین شب چهارشنبه سال است.
برای پختن آش رشته، حبوبات شامل نخود، لوبیا و عدس را از شب قبل در آب می‌خیسانند. در روز بعد، این حبوبات را می‌پزند و به آن سبزی آشی اضافه می‌کنند. وقتی سبزی تغییر رنگ داد و پخته شد نیز نوبت به رشته آشی می‌رسد. در نهایت، آش رشته را همه دور هم و به نوبت هم می‌زنند تا ته نگیرد و خوب جا بیفتد. آش رشته‌ای که به این روش پخته شده، در کاسه‌های کوچک و بزرگ با تزیین پیاز داغ، نعنا داغ و کشک، یکی از غذاهای مخصوص چهارشنبه سوری می‌شود.
رشته پلو
رشته پلو را معمولاً به نام غذای شب عید می‌شناسیم اما این پلومخلوط خوشمزه در چهارشنبه سوری نیز سرو می‌شود. برای طبخ رشته پلو، باید برنج و رشته پلویی را جداگانه در آب جوش نیم‌پز و نرم کنید. سپس، آنها را همراه با هم درون قابلمه بریزید و دم کنید. در آخر، رشته پلو را می‌توانید با فیله مرغ زعفرانی سرخ شده یا کوفته قلقلی سرخ شده، کشمش و خرما نوش جان کنید.
غذای شب چهارشنبه سوری در تهران
تهران به عنوان یکی از شهرهای قدیمی ایران، همیشه غذای چهارشنبه سوری خاص خود را داشته و دو غذا مهمان سفره‌های این شب تهرانی‌ها می‌شده‌اند.
آش ابودردا
آش ابودردا نوعی آش رشته مخصوص با حبوبات بیشتر است. برای طبخ این غذای شب چهارشنبه سوری لوبیا چیتی، ماش، عدس، نخود و بلغور گندم از شب قبل خیسانده می‌شوند. در روز بعد، حبوبات به جز عدس و ماش را جداگانه می‌پزند. سپس، همه حبوبات را همراه با بلغور گندم و برنج نیم‌دانه درون قابلمه می‌ریزند تا بپزند. وقتی بلغور، برنج و حبوبات مغزپخت شدند، سبزی آش را به آن میفزایند. پس از پخته شدن سبزی نیز نوبت به رشته آشی می‌رسد.
دلمه برگ مو
دلمه برگ مو در تهران قدیم یادآور چهارشنبه سوری بود. این غذا که با برگ موی نگهداری شده در انبارها درست می‌شد، طرفداران خاص خود را داشت.
دلمه اغلب یک غذای تابستانی به شمار می‌رود اما به لطف برگ‌های مو کنسروی یا بلانچ شده، می‌توانید این غذا را در چهارشنبه سوری نیز بپزید. برای درست کردن دلمه باید برگ‌های مو را تمیز بشویید و کنار بگذارید. سپس، پیاز را تفت دهید و گوشت چرخ‌کرده را به آن بیفزایید. بعد از اضافه کردن نمک و ادویه‌ها، لپه و برنج نیم‌دانه پخته شده را به آن اضافه کنید. اجازه بدهید تا این ترکیبات خنک شوند. سپس، آنها را لابه‌لای برگ مو بپیچید. دلمه‌ها را درون قابلمه بچینید و روی آن ترکیبی از سرکه و شکر بریزید. در آخر، اجازه بدهید تا دلمه با حرارت ملایم خوب بپزد.
غذای شب چهارشنبه سوری در گیلان
غذاهای شمالی به ویژه آنهایی که گیلانی هستند، همیشه جزو خوشمزه‌ترین و محبوب‌ترین غذاها در هر مناسبتی به شمار می‌روند. آخرین چهارشنبه سال نیز از این قاعده مستثنی نیست. گیلانی‌ها در چهارشنبه سوری غذاهای مختلفی میل می‌کنند که سه نمونه آنها بیش از همه شهرت دارند.
ترش تره
ترش تره و ماهی دودی غذای معروف شب چهارشنبه سوری در گیلان است. برای طبخ این خورشت خوشمزه از سبزی مخصوصی استفاده می‌شود اما شما می‌توانید آن را با گشنیز، تره، جعفری و اسفناج بپزید. این سبزیجات را ساطوری کنید و همراه با برنج و آب درون قابلمه بپزید. وقتی برنج و سبزی نیم‌پز شدند، سیر تفت داده شده را به آنها بیفزایید. تخم مرغ را نیز همراه با کمی سیر تفت دهید و به خورشت اضافه کنید. در پایان، اجازه بدهید تا ترش تره خوب غلیظ شود و جا بیفتد.
آش گزنه
آش چهل گیاه یا گزنه مشهورترین غذای چهارشنبه سوری در گیلان است. برای پختن این آش پرطرفدار، نخود، عدس و لوبیا سفید را از شب قبل در آب می‌خیسانند. سپس، آنها را همراه با آب درون قابلمه می‌ریزند تا نیم‌پز شوند. وقتی حبوبات نیم‌پز شدند، چغندر نگینی خرد شده را به قابلمه اضافه می‌کنند. کدو حلوایی خرد شده و سبزیجات ساطوری شده آش شامل گزنه، گشنیز و جعفری را هم پس از آن، درون قابلمه می‌ریزند. وقتی حبوبات و سبزی‌ها پخته شدند، ماست رقیق شده با آب را به آنها میفزایند.
در ادامه، پس از اینکه آش به جوش آمد، آرد گندم را همراه با مقداری آب به صورت خمیر درمی‌آورند و به شکل رشته برش می‌زنند. وقتی آش خوب جا افتاد، آن را تزیین و سرو می‌کنند.
خورش شش انداز
شش انداز یکی دیگر از غذاهای معروف شمالی برای آخرین شب چهارشنبه سال است. برای طبخ این غذا باید پیاز را تفت بدهید و به آن سیر له شده بیفزایید. بعد از سرخ شدن سیر، نمک، فلفل و زردچوبه را اضافه کنید. پس از آن، نوبت به مغز گردوی آسیاب شده و رب انار می‌رسد. در آخر، بادمجان سرخ شده را همراه با مقداری آب به تابه اضافه کنید. وقتی آب خورشت کاملاً غلیظ شد، شش انداز آماده سرو است.
غذای چهارشنبه سوری در تبریز
یکی دیگر از شهرهای ایران که آداب و رسوم و غذاهای مخصوص خود را برای چهارشنبه سوری دارد، تبریز است. مردم این شهر از دیرباز سه غذا را به عنوان غذای آخرین شب چهارشنبه سال پخته و سرو می‌کنند.
کوکوی لوبیا سبز
این کوکوی خوشمزه یکی از غذاهای مجلسی تبریزی‌ها است که در چهارشنبه سوری نیز سرو می‌شود. برای درست کردن مایه کوکو لوبیا سبز باید پیاز، سیب زمینی و هویج رنده شده را با لوبیا سبز تفت داده شده، ماست، تخم مرغ، نمک، فلفل، زردچوبه و پودر دارچین ترکیب کنید. این مایه را می‌توانید مثل مایه کوکو سبزی سرخ کنید یا به مدت ۳۰ دقیقه درون فر با دمای ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد بگذارید تا خوب مغزپخت شود.
قورمه سبزی
قورمه سبزی غذای محبوب تبریزی‌ها در چهارشنبه سوری است. برای طبخ این خورشت خوشمزه، باید پیاز را همراه با گوشت قرمز یا مرغ تفت دهید. سپس، سبزی خورشتی سرخ شده و لوبیای خیس خورده را به آن بیفزایید. در نهایت نیز چند لیوان آب به آن اضافه کنید و اجازه بدهید تا قرمه سبزی خوب جا بیفتد.
آش ماست
آش ماست یکی از آش‌های ایرانی محسوب می‌شود که خاستگاه آن تبریز است. تبریزی‌ها این آش مقوی و خوشمزه را در مناسبت‌های مختلف از جمله چهارشنبه سوری سرو می‌کنند.
برای طبخ آش ماست، باید نخود و عدس را از شب قبل خیس کنید. سپس، آن را همراه با آب بپزید. وقتی این حبوبات مغزپخت شدند، بلغور گندم و برنج نیم‌دانه خیس خورده را به آنها بیفزایید. این ترکیبات را آبکشی کنید و به پیاز تفت داده شده همراه با نمک و زردچوبه بیفزایید. پس از کمی تفت دادن این ترکیبات، چند لیوان آب به آنها بیفزایید.
چند دقیقه بعد از به جوش آمدن آب، سبزی آش را به قابلمه اضافه کنید. اجازه بدهید تا آش کاملاً غلیظ شود. سپس، کوفته قلقلی‌هایی که قبلاً سرخ کرده‌اید را به آن اضافه کنید. پس از ده دقیقه، ماست هم‌زده با نمک و فلفل را به آش بیفزایید و مدام هم بزنید تا آش ماست آماده سرو شود.
غذای چهارشنبه سوری اردبیل
مردم اردبیل نیز برای چهارشنبه سوری غذاهای مخصوص خود را دارند. غذاهای سنتی این شهر برای آخرین چهارشنبه سال به غذاهای تبریزی‌ها شباهت دارد. بااین‌حال، دو غذا معمولاً به عنوان غذای چهارشنبه سوری مردم اردبیل شناخته می‌شوند.
آش دوغ
آش دوغ یکی از انواع غذای زمستانی اردبیل است که در آخرین چهارشنبه سرد سال نیز سرو می‌شود. برای پخت این آش باید ماست پرچرب را همراه با دوغ و تخم مرغ هم بزنید. این ترکیبات را درون قابلمه‌ای بریزید و روی حرارت بگذارید. سپس، برنج نیم‌دانه خیس خورده را به آن اضافه کنید. وقتی آش کمی غلیظ شد، کوفته قلقلی‌های سرخ شده را به قابلمه بیفزایید. بعد از چند دقیقه، نوبت به سبزی آش شامل برگ سیر، تره و گشنیز ساطوری شده می‌رسد. سپس، نخود خیس خورده و مغزپخت شده را اضافه کنید. در آخر، اجازه بدهید تا آش با حرارت ملایم خوب جا بیفتد.
سوتی پلو
سوتی پلو یا شیر پلو غذای مخصوص چهارشنبه سوری در اردبیل است. برای پختن این غذای خوشمزه، باید برنج معطر را در آب بخیسانید. پس از چند ساعت، آن را همراه با آب، شیر، کره و زعفران دم‌کرده درون قابلمه بریزید و اجازه بدهید تا به صورت کته بپزد. این کته خوشمزه را با قیسی، خرما، کشمش و مغز گردوی تفت داده شده تزیین و سرو کنید.
شیرینی چهارشنبه سوری
برای چهارشنبه سوری معمولاً شیرینی‌های سنتی نظیر شیرینی کشمشی، شیرینی گردویی، شیرینی نارگیلی و به طور کلی، شیرینی‌هایی که اغلب به عنوان خوراکی‌های عید نوروز می‌شناسیم، سرو می‌شوند. بااین‌حال، آنچه بیش از همه یادآور مناسبت‌هایی نظیر شب یلدا و چهارشنبه سوری می‌شود، باسلوق است.
برای درست کردن باسلوق، باید نشاسته گل را در آب حل کنید و درون قابلمه‌ای روی حرارت ملایم بگذارید. وقتی آب به نقطه جوش رسید، شکر را به قابلمه بیفزایید. اجازه بدهید تا شکر در آب خوب حل شود. مایه باسلوق را مدام هم بزنید تا کاملاً غلیظ شود. سپس، گلاب و مقداری وانیل به آن اضافه کنید. در ادامه، مقداری کره به این ترکیبات بیفزایید تا مایه باسلوق به صورت تکه‌ای جدا شده از سطح قابلمه دربیاید.
در آخر، شعله گاز را خاموش کرده و صبر کنید تا مایه باسلوق کمی خنک شود. سپس، آن را تکه تکه کنید و به هر تکه مغز گردو و پودر نارگیل بیفزایید. ظرف باسلوق را داخل یخچال بگذارید تا پس از چند ساعت این شیرینی چهارشنبه سوری آماده شود.
دسر برای چهارشنبه سوری
شاید امروزه روی سفره چهارشنبه سوری دسرهای رنگارنگ و متنوعی مثل ژله دو رنگ ببینید، اما اصلی‌ترین دسر این شب، دسر کدو حلوایی است. دسر کدو حلوایی که در کنار انواع غذای شب یلدا نیز سرو می‌شود، دستور پختی بسیار ساده دارد.
کدو حلوایی را حلقه‌ای خرد کنید و همراه با کره و چند قاشق آب درون تابه دربسته بریزید تا خوب نرم شود. سپس، روی آن پودر دارچین، پودر هل، پودر گل محمدی، شیره انگور و مغز گردوی خرد شده بریزید. حالا اجازه بدهید تا این ترکیبات به کدو حلوایی کاملاً نفوذ کنند. سپس، کدو حلوایی را درون ظرف سرو بریزید و همراه با بستنی وانیلی سرو کنید.
تنقلات چهارشنبه سوری
در کنار غذاها، دسر و شیرینی مخصوص چهارشنبه سوری، تنقلات مختلفی نیز سرو می‌شوند. مهم‌ترین این تنقلات آجیل مشکل گشا است. این خوراکی مخصوص شب چهارشنبه سوری که در مراسم قاشق‌زنی تهیه شده را همراه با خوراکی‌ها و تنقلات دیگری نظیر تخمه، قیسی، انواع میوه خشک و برنجک روی سفره چهارشنبه سوری می‌گذارند.
کلام آخر
آخرین چهارشنبه سال آداب و رسوم خاص خود را دارد. در این شب، غذاهای مخصوصی که به نام غذای چهارشنبه سوری شهرت دارند، در کنار شیرینی، دسر و تنقلات مختلف سرو می‌شوند. در این مطلب، با مشهورترین غذاهای چهارشنبه سوری آشنا شدید. در شهر شما، چه غذاهای دیگری در این آخرین چهارشنبه سال سرو می‌شوند؟